Ureum

Beschrijving

Ureum is een stikstofhoudende organische verbinding met als molecuulformule (NH2)2CO. Ureum is een afvalproduct bij de eiwitstofwisseling in de lever. Het wordt gebruikt als meststof in de plantenteelt en als selectieve katalysator om stikstofoxiden die vrijkomen bij dieselverbranding om te zetten in stikstof en water. Bij verhitting ontleedt het in ammoniaken biuret.

Derivaten van ureum, waarbij op een of beide van de stikstofgroepen nog een organische keten zit, noemt men in de organische chemie ureanen. Zijn alle waterstofatomen op de stikstofgroepen vervangen door organische ketens, dan spreekt men van guanidines.

Ureum is een meststof voor planten. Het kan zowel door de grond gewerkt als (in opgeloste vorm) op het blad gespoten worden. Bij bespuiting op het blad moet bladverbranding (te hoge concentratie zouten, die uitdroging van de plant veroorzaken door het grote verschil in osmotische waarde) voorkomen worden. Daarom kan bespuiting maar onder bepaalde omstandigheden van zowel de plant als het weer.

Planten kunnen nitraat (NO3-) direct uit het bodemvocht opnemen, terwijl ureum en ammonium (NH4+) in de bodem eerst moeten worden omgezet in nitraat. Ureum splitst in de amidevorm en kan op deze manier door de plant direct gebruikt worden voor de aanmaak van eiwitten. Het voordeel bij deze vorm van bemesten is dat de plant geen extra water op hoeft te nemen om de osmotische waarde te compenseren bij opname van nitraat. Stikstof uit nitraat geeft een veel explosievere groei en een lichtere kleur van het blad door de extra opname van water. Opname van amidestikstof geeft een sterkere plant en een gelijkmatiger groei.

De omzetsnelheid is afhankelijk van de hoeveelheid vocht in, en de temperatuur van de bodem. De omzetting van ureum in ammonium duurt bij een bodemtemperatuur van 10 °C ongeveer twee dagen. Voor de omzetting van ammonium in nitraat is bij die temperatuur twee weken nodig. Verantwoordelijk voor beide processen zijn nitrificerende micro-organismen. Een dergelijke trage vrijstelling van meststof is positief voor de begroeiing, niet alleen omdat bij regenval niet alles onmiddellijk uitspoelt, maar ook omdat trage vrijstelling het risico op verbranding van de planten vermindert. Groot nadeel is de hoge kans op vervluchtiging van stikstof (omzetting naar ammoniak).

Uit methaan, dizuurstof en water wordt ureum geproduceerd. In 2004 werd wereldwijd 127 miljoen ton geproduceerd. Eerst wordt aardgas gekraakt om waterstofgas te produceren. Vervolgens wordt hiermee met stikstofgas uit de lucht ammoniak gemaakt in het Haber-Boschproces. Het ammoniak wordt in een volgende productiestap omgezet in ureum door een reactie van ammoniak met koolzuur. Van de ureum worden korrels (prils) gemaakt.

Ureum wordt ook gebruikt bij de productie van de kunststof melamine. Vroeger werd het gebruikt om, via verestering met malonzuurderivaten, barbituurzuur en barbituraten te synthetiseren.

Wet en regelgeving

Gezondheid en Veiligheid

Gevarenaanduidingscode (H-code)
NVT

Preventieve code (P-code)
NVT

​

Extra informatie