Xyleen/Xylol

Beschrijving

Xyleen of dimethylbenzeen, vroeger (in het Duits nog steeds) ook wel xylol genoemd, is een heldere, kleurloze vloeistof met kenmerkende geur. De chemische structuur is die van een benzeenring, waarvan twee waterstofatomen door een methylgroep zijn vervangen.

Er zijn drie isomeren, die van elkaar verschillen in de ligging van de methylgroepen en een aantal fysische grootheden (vergelijk de tabel hiernaast):

• ortho-xyleen (1,2-dimethylbenzeen) (o-xyleen) (methylgroepen op aangrenzende C-atomen in de benzeenring)
• meta-xyleen (1,3-dimethylbenzeen) (m-xyleen) (methylgroepen gescheiden door één CH-groep)
• para-xyleen (1,4-dimethylbenzeen) (p-xyleen) (beide methylgroepen liggen tegenover elkaar)

Xyleen dat als oplosmiddel wordt gebruikt bestaat gewoonlijk uit een mengsel van deze isomeren. Als de stof als grondstof voor andere stoffen wordt gebruikt, wordt een zuiver isomeer gebruikt. Xyleen wordt voornamelijk toegepast als oplosmiddel van organische stoffen (harsen, verf en vetten). Uit para-xyleen wordt tereftaalzuur door middel van oxideren bereid. Het zuur wordt gebruikt voor de productie van de polyester polyethyleentereftalaat (bekend van de petflessen). Toepassingen in de restauratie zijn in inkt, lijmen, rubber, leerlooien en als thinner in verven en geeft een langere droogtijd dan met tolueen. Algemeen gebruik als schoonmaak- en oplosmiddel in de laboratoriumomgeving.

Xyleen is een ontvlambare vloeistof. Inademing van de dampen kan aanleiding geven tot hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid of bewusteloosheid. De stof is irriterend voor de huid en de ogen. Blootstelling van zwangere vrouwen aan xyleen dient vermeden te worden.

Gevaar

Gevarenaanduidingscode (H-code)

H226 – Ontvlambare vloeistof en damp. H304 – Kan dodelijk zijn als de stof bij
inslikken in de luchtwegen terechtkomt. H312 – Schadelijk bij contact met de huid.
H315 – Veroorzaakt huidirritatie. H319 – Veroorzaakt ernstige oogirritatie. H332 –
Schadelijk bij inademing. H335 – Kan irritatie van de luchtwegen veroorzaken.
H373 – Kan schade aan organen veroorzaken bij langdurige of herhaalde
blootstelling.

Preventieve code (P-code)

P210 – Verwijderd houden van warmte, vonken, open vuur of hete oppervlakken –
niet roken. P260 – Stof, rook, gas, nevel, damp, spuitnevel niet inademen. P280 –
Beschermende handschoenen, beschermende kleding, oog- of
gelaatsbescherming dragen.
P301 + P310 – NA INSLIKKEN : Onmiddellijk een vergiftigingencentrum of een arts
raadplegen. P303 + P361 + P353 – BIJ CONTACT MET DE HUID (of het haar) :
Verontreinigde kleding onmiddellijk uittrekken. Huid met water afspoelen/
afdouchen. P331 – GEEN braken opwekken.
P403 + P235 – Op een goed geventileerde plaats bewaren. Koel bewaren.

Extra informatie